De bijnieren

De bijnieren, die onder andere adrenaline produceren, liggen gedeeltelijk bovenop en gedeeltelijk over de nieren heen. Elke klier bestaat uit twee delen: bijnierschors en bijniermerg. Beide delen scheiden verschillende hormonen af. (klik op het plaatje voor een vergroting.)

Het bijniermerg

Het bijniermerg produceert de hormonen adrenaline en noradrenaline. Samen zijn ze bekend als de 'vecht- of vlucht' hormonen, omdat ze het lichaam in staat stellen extra inspanning te verrichten om met gevaar of stress om te gaan.

Het adrenalinemerg is nauw verwant aan het zenuwstelsel. Dit kan ook ver wacht worden van een klier die het lichaam in staat stelt plotseling in actie te komen.

Tegenwoordig zijn de gevaren en stress situaties, waar we mee te maken heb ben, zowel psychologisch als fysiek, maar het lichaam reageert er op dezelfde manier op. Adrenaline zet het hart aan om sterker en sneller te kloppen. Dit verhoogt de bloeddruk, terwijl de bloedvaten aan de oppervlakte van het lichaam zich samentrekken om het bloed naar het hart te stuwen. Dit is de manier waarop we 'verbleken'. Ook wordt glycogeen, opgeslagen in de lever en de spieren. omgezet in glucose die nodig is voor extra energie. Wanneer het gevaar of de stress over is, vermindert de adrenalineproductie en reageert het lichaam weer normaal. Maar als gevaar of stress constant aanwezig is. blijft het lichaam klaar om te handelen. Dit kan leiden tot een lichaamsconditie die met stress te maken heeft, namelijk hoge bloeddruk.

De bijnierschors
De bijnierschors produceert een aantal hormonen, de steroïden, waarvan de meest belangrijke aldosteron en cortison zijn.

Aldosteron: er zijn drie soorten steroïden, die ieder een verschillende functie hebben. De eerste, bekend als water- en zouthormonen. zorgen voor het vast houden van water in het lichaam. Het belangrijkste hormoon van deze soort is het aldosteron, dat de nieren laat weten dat er minder zout via de urine moet worden uitgescheiden. Zout bepaalt de hoeveelheid bloed die circuleert, wat weer invloed heeft op de pompfunctie van het hart. Elk zoutmolecuul in het lichaam wordt vergezeld van een groot aantal watermoleculen. Dat betekent dat. als er veel zout verloren gaat, het lichaam ook veel water af staat. waardoor het volume en de druk van het bloed verminderen. Daardoor heeft het hart er meer moeite mee genoeg bloed door het lichaam te pompen. Het afscheiden van aldosteron wordt gecontroleerd door het hormoon renine. dat door de nieren geproduceerd wordt.Wanneer het aldosterongehalte laag is, produceren de nieren renine en het hormoongehalte gaat omhoog; wanneer het hormoongehalte te hoog is, worden de nieren minder actief, waardoor het hormoongehalte in het bloed weer normaal wordt.


Cortison: de suikerhormonen, waarvan cortison de belangrijkste is, zijn verantwoordelijk voor het verhogen van het bloedsuikergehalte. Glucose is de belangrijkste energiebron van het lichaam en wanneer er extra energie nodig is, zo als bij stress, zorgt cortison voor de om zetting van eiwit in glucose. Er zijn meer hormonen actief voor de verhoging van het bloedsuikergehalte en er is maar één hormoon dat het bloedsuiker gehalte omlaag brengt, en dat is insuline. Omdat daar maar één hormoon voor is, ontstaat er bij een tekort aan insuline onmiddellijk een ziekte, namelijk suikerziekte. Behalve de belangrijke rol die cortison speelt in de stofwisseling, is het ook essentieel voor het functioneren van het immuunsysteem, het verdedigingsmechanisme van het lichaam tegen ziekte en verwonding. Maar als het normale cortisongehalte kunstmatig verhoogd wordt, bijvoorbeeld om na een transplantatie afstootreacties te voorkomen. vermindert de weerstand tegen infecties. Het lichaam produceert zelf niet te veel cortison.

Corticosteroïden: (een subgroep van de steroïden) zijn hormonen die van nature in het lichaam voorkomen, en geproduceerd worden door de bijnierschors. Corticosteron, cortisol en cortison vormen een subgroep van de corticosteroïden, en zorgen voor de verwerking van koolhydraten, eiwitten en vet, en het omgaan met stress. Ze werken ook onstekingsremmend. Hydrocortison is een chemische vorm van cortisol.

Geslachtshormonen: de laatste groep hormonen, geproduceerd door de bij nieren, zijn de geslachtshormonen. Ze worden afgescheiden door bet bijnier merg en vullen de zes hormonen aan die bij de vrouw door de eierstokken en bij de man door de teelballen geproduceerd worden. Het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon dat ook bij vrouwen, maar in mindere mate. aanwezig is - is testosteron. Het is verantwoordelijk voor vergroting van de spieren. Anabole steroïden zijn synthetische derivaten van onder andere mannelijke geslachtshormonen.

Controle van cortison
Cortison is zo belangrijk voor het lichaam dat de productie onder strenge controle moet staan. Dit controlemechanisme is de hypofyse. De hypofyse scheidt het hormoon ACTH af dat de cortisonproduktie stimuleert, en net als bij de hormonen renine en aldosteron werken de twee stoffen via de 'negatieve reactie' op elkaar in. Wanneer het cortisongehalte te laag is, scheidt de hypofyse ACTH af en gaat bet gehalte om hoog, en andersom.

Natriumchloride, of zout, is een essentieel onderdeel van de vloeistof, waarin de cellen liggen, en het bepaalt ook de hoeveelheid bloed die in het lichaam circuleert. De nieren zorgen voor het evenwicht tussen de uitgescheiden hoeveelheid zout in urine en zweet en het zoutgehalte van het lichaam. Dit wordt gereguleerd door het hormoon aldosteron, dat de nieren vertelt minder zout uitte scheiden, als het gehalte in het lichaam te laag wordt. Het meeste natrium in het zout bevindt zich buiten de cellen in de extracellulaire vloeistof. Het wordt daar gehouden door een mechanisme dat de natriumpomp heet. Dit pompt het natrium uit de cel en houdt het kalium erin. Dit is nodig voor het doorgeven van impulsen via het celmembraan. (klik op het plaatje voor een vergroting.)

cortisol

Volgende >>